Δήμος Χλωπτσιούδης: η ποίηση της Ασημίνας Λαμπράκου

Οι «ποιητές της αγανάκτησης» παρά την ποικιλία ύφους, θεματικής και βιολογικής ηλικίας, συναντιούνται ακριβώς στην έκθεση στα κοινωνικά χαρακτηριστικά της ποιητικής τους. Η απλή γλώσσα, ο αντιελιτισμός, οι προβληματισμοί τους, οι πυκνές κοινωνικές αναφορές αποτελούν ορισμένους από τους συνδετικούς δεσμούς μεταξύ τους. Αρνούνται την ιδιώτευση των δύο δεκαετιών που προηγήθηκαν του μεταιχμίου του αιώνα και στρέφουν το βλέμμα τους στην κοινωνία. Στη γενιά[1] αυτή της κρίσηςεντάσσεται και η Ασημίνα Λαμπράκου που εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με την ποιητική συλλογή «οι απέναντι» (2012)[2] ενώ προ λίγου καιρού εκδόθηκε η δεύτερη ποιητική της συλλογή «νοτιοανατολικό βλέμμα» (Ενδυμίων, 2014). Η ποίηση της Λαμπράκου είναι κοινωνική και υπαρξιακή.

Ασημίνα Λαμπράκου
ISBN: 978-960-93-4322-0

 «Οι απέναντι» αξιοποιούν το εξομολογητικό ύφος, που υποστηρίζεται από το α΄ ενικό γραμματικό πρόσωπο και την αφηγηματική γραφή, ως ένα ποιητικό τέχνασμα προκειμένου με θεατρική ζωντάνια -σαν σε μονόπρακτο- να μιλήσει η ποιήτρια για όσα την προβληματίζουν. Η προβληματική της είναι κατά βάση κοινωνιοϋπαρξιακή, μένοντας μακριά από την εσώστροφη υπαρξιακή ποίηση, αλλά με τρόπο που να επιτρέπει στοχαστικές παρεμβάσεις στην ποιητική της. Και θέτει πλήθος κοινωνικών ζητημάτων. Από την αδιαφορία και την αστική αλλοτρίωση, τη μοναξιά του χαμού, τη ρουτίνα και τη μελαγχολία έως τα μέσα ενημέρωσης και τον έρωτα.

Πρόκειται για κοινωνικά στιγμιότυπα (σαν ποιητικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες), σκηνές καθημερινής τρέλας και πόνου σε αστικό τοπίο. Ένα περιβάλλον θορύβου, απόμακρων σχέσεων, με τραπεζοκαθίσματα που γεμίζουν ελεύθερους χώρους και ο ένας κρυφακούει τον άλλο, με αυτοκίνητα που μαρσάρουν, βιτρίνες και κενά όνειρα καταναλωτισμού παρόμοια με τις ερωτικές σχέσεις.

Γράφει για σκηνές σε καφέ, σε κεντρικές οδούς πόλεων. Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Ξάνθη, Χανιά. Μα τούτες οι σκηνές λειτουργούν απλά ως αγωγός προκειμένου να αναπαραστήσει πτυχές του σύγχρονου κοινωνικού βίου μέσα από το ποιητικό πρίσμα και το συναίσθημα. Στις συνθέσεις της ξεδιπλώνεται ένας αστικός λαβύρινθος γεμάτος πρόσωπα και αντικείμενα, αισθήματα, ήχους, εικόνες.

Η ποίηση της Λαμπράκου διακρίνεται για την προφορικότητα του λόγου της, μία φυσικότητα σαν σε διάλογο καθημερινό. Πρόκειται για μία γλώσσα φαινομενικά αντιποιητική, δίχως φτιασίδια, χωρίς καλολογικά στολίδια (πλήρης απουσία μεταφορών, λίγες παρομοιώσεις -συνήθως με έναν λανθάνοντα σαρκασμό-, απουσία μετωνυμικής χρήσης ουσιαστικών).

Η στιχουργική της διαθέτει μία χαλαρότητα. Διακρίνεται μία ρευστότητα στη δομή. Ωστόσο, η νηφαλιότητα της δημιουργού συνδυάζεται έξοχα με την ιδιαίτερη ευαισθησία της, δίχως υπερβολές και επιδεικτική λεξιθηρία. Χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι γλωσσικοί τύποι -βγαλμένοι από το γλωσσικό φέρετρο- της καθαρεύουσας με μία διάθεση σαρκασμού απέναντι στο τάχα σοβαρό ύφος. Είναι μία ιδιόρρυθμη διγλωσσία (θυμίζει ελληνικές ταινίες εποχής) που οξύνει τις αποστάσεις ανάμεσα στο σοβαρό και το σοβαροφανές.

Ο ψευτοδιάλογος δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι άλλοτε μιλά απευθείας στον αναγνώστη/ακροατή κι άλλες φορές σε έναν βωβό υποκριτή στην ποιητική σκηνή, σαν εκμυστηρεύσεις ενδόμυχων ανησυχιών. Γενικώς, όμως, ακολουθεί μία αφηγηματική γραφή με ρίζες στη συνειρμική γραφή που ευνοεί την εικονογραφική της πλαστικότητα, αλλά στέκεται μακριά από τις σύγχρονες υπερρεαλιστικές τάσεις.

Ασημίνα Λαμπράκου
ISBN: , [Κυκλοφορεί - Εκκρεμής εγγραφή]
Τιμή €

Το «νοτιοανατολικό βλέμμα» διακρίνεται για την πηγαία ευαισθησία του. Η στιχουργική της Λαμπράκου είναι λιγότερο τραχιά με έμφαση στο πεζολογικό ύφος. Μικρές ιστορίες με ποιητική μορφή που εκτίθενται με τη χαρακτηριστική προφορικότητα της Λαμπράκου.

Ορισμένες συνθέσεις (αλλοτροπισμός ή αλοτροπισμός, ο νεροχύτης, στη θλίψη μου, στη μέρα δώσε το όνομά σου, τα Σάββατα της συγνώμης) διακρίνονται από μία χαλαρή σύνδεση των επιμέρους σημείων τους. Περισσότερο, μοιάζουν με πολύστιχες ποιητικές συνθέσεις που απαρτίζονται από άτιτλα επιμέρους ποιήματα υπό ενός ενιαίου τίτλου. Ωστόσο, οι περισσότερες συνθέσεις διατηρούν το βασικό συνεκτικό δεσμό που ακολουθεί την αφηγηματική πορεία (το μεσημέρι εκείνο του Απρίλη, μια μέρα σαν κι αυτή, φιλιά με γεύση ασπιρίνης κ.ά.). Άλλωστε, ο ίδιος ο εσωτερικός ρυθμός του στίχου κινείται γύρω από την αφήγηση. Οι εικόνες αποτελούν το φόντο της ποιητικής ιστόρησης.

Ταυτόχρονα όμως πειραματίζεται και πέραν της πεζολογίας. Δοκιμάζει και ασκείται σε έμμετρους ρυθμούς (στιγμιότυπα), σε συνθέσεις σύντομες (εφιάλτης, υποκριτική απόδοση, νυχτώνει νωρίς) ή μέσης έκτασης (αχ, ύπνος ίλεως, η δύναμη της λέξης, με τη βροχή πού κρύβονται τα πουλιά), στην αποφθεγματικότητα, τη λυρική λιτότητα (παραληρηματική εισαγωγή) και τον υπερρεαλισμό (δεν υπάρχω, τα γιασεμιά του φθινοπώρου, ανενδοίαστα υπερβολικό).

Το α΄ ενικό γραμματικό πρόσωπο είναι το σταθερό υποκείμενο σε όλες τις συνθέσεις της συλλογής. Έτσι, η ποιήτρια με αφηγηματική αμεσότητα υιοθετεί την εξομολογητική γραφή και μιλώντας άμεσα με τη θεατρική ζωντάνια που διακρίνει στον αναγνώστη.

Το β΄ ενικό επίσης εμφανίζεται σε πολλά έργα. Μερικές φορές διατηρείται στο καβαφικό ύφος με τη διδακτική και θεατρική διάσταση του Αλεξανδρινού (στη μέρα δώσε το όνομά σου, διαθήκη, φιλιά με γεύση ασπιρίνης). Άλλες φορές, το δεύτερο πρόσωπο αναφέρεται σε έναν ακαθόριστο Άλλο, ένα απροσδιόριστο πρόσωπο που λειτουργεί ως δέκτης της εξομολόγησης ή του υπαρξιακού προβληματισμού της ποιήτριας, ένα αναγκαίο -μα βουβό- πρόσωπο επί της σκηνής (ο νεροχύτης, στην επέτειο, αλλοτροπισμός ή αλοτροπισμός, στην θλίψη μου, μυρωδιά από πεπόνι). Ακόμα όμως κι όταν το β΄ ενικό εκλείπει ως καταγεγραμμένο γραμματικό πρόσωπο, πάντα θεωρείται παρόν με τη μορφή του αναγνώστη, στο πλαίσιο της εξομολογητικής ποιητικής της Λαμπράκου (τα γιασεμιά του φθινοπώρου).

Ο νεώτερος πυρήνας της ποιητικής της Λαμπράκου είναι υπαρξιακός, Μιλά για σχέσεις, για τη μνήμη, την ποίηση, ελευθερία. Ωστόσο, δεν εκλείπουν οι συχνές κοινωνικές αναφορές (κοινωνική αγανάκτηση, κινητοποιήσεις, αρχαία μνημεία, θέατρο, αστικός χώρος, οχήματα κ.ά.). Τα διαπροσωπικά στιγμιότυπα και οι αδρές εικόνες στο φόντο αποτελούν τους δορυφόρους του υπαρξιακού προβληματισμού της, δίχως να αποξενώνει το άτομο από το έμψυχο περιβάλλον τοπίο.

Την ίδια στιγμή, μια αδιόρατη ειρωνεία κυκλώνει τις συνθέσεις της. Ένας λανθάνων ειρωνικός τόνος τόσο προς τον αναγνώστη -ως συμμέτοχο στις κοινωνικές καταστάσεις που περικλείουν το ποιητικό υποκείμενο (την ποιήτρια)- όσο και ως προς την ίδια την κοινωνία -ως συλλογικό υποκείμενο.

Η ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη "κατάστιχα" στοcosmotebooks ή το myebooks.gr

Οι «ποιητές της αγανάκτησης» διακρίνονται από τις προηγούμενες ταξινομήσεις όχι για το κοινό ύφος, μα για τις κοινές αναφορές τους στην ίδια την κοινωνία. Μέσα από τη διαφορετική γραφή τους και τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους (υπαρξιακή, κοινωνική, εξομολογητικό) βασική σταθερά τους είναι η ίδια η κοινωνία, είτε άμεσα είτε έμμεσα.

_____________________

[1] Ο όρος γενιά χρησιμοποιείται καταχρηστικά. Περισσότερα στο δοκίμιό μας για την προβληματική του όρου «γενιά».

[2] Η συλλογή «Οι απέναντι» βρέθηκε ανάμεσα στις δώδεκα συλλογές της Βραχείας Λίστας για το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή "Κάτια Γρηγορίου-Θεοχαράκη", όπως αυτή ανακοινώθηκε και αναρτήθηκε στο site του περιοδικού (δε)κατα, από την επιτροπή κρίσης για το έτος 2011-2012.

----------

δημοσιευμένο αρχικά στον ιστόχωρο του: το βιβλίο και κατόπιν στο tvxs